Polska szkoła, choć każdego września wita uczniów z tą samą energią i nadzieją, stoi dziś na coraz bardziej kruchych fundamentach. Zamiast nowych podręczników i kolorowych sal, największym wyzwaniem staje się… brak nauczycieli. Choć brzmi to jak ponura anegdota z prowincjonalnej szkoły, to rzeczywistość dotykająca całego kraju – od dużych miast po najmniejszej gminy. Kryzys ten to nie wynik problemów z ostatniego roku cz dwóch, to efekt wieloletnich zaniechań.
Statystyki, które nie napawają optymizmem
Na początku roku szkolnego 2024/2025 w polskich szkołach brakowało ponad 16,5 tysiąca nauczycieli. Największe niedobory wystąpiły w województwach mazowieckim, małopolskim i dolnośląskim, a w szczególności poszukiwano psychologów, pedagogów oraz nauczycieli wspomagających.
Z danych OECD wynika, że zaledwie 6% nauczycieli w Polsce ma mniej niż 30 lat – to jeden z najniższych wskaźników wśród państw członkowskich. Średni wiek nauczycieli wynosi 45,6 lat, a kadra systematycznie się starzeje. Młodych w zawodzie jest coraz mniej, a prognozy na przyszłość nie są optymistyczne.
Dlaczego młodzi nie chcą uczyć?
Wśród głównych przyczyn zniechęcających młodych ludzi do podejmowania pracy w oświacie najczęściej wymienia się niskie zarobki. Polska znajduje się w ogonie krajów OECD, jeśli chodzi o siłę nabywczą początkujących nauczycieli. Wynagrodzenie nieadekwatne do zakresu obowiązków, odpowiedzialności i stresu skutecznie odstrasza absolwentów kierunków pedagogicznych.
Drugim problemem jest ograniczona możliwość rozwoju zawodowego. Młodzi nauczyciele nie widzą realnych szans na awans, nie mają też wpływu na decyzje dotyczące procesu nauczania. Niska autonomia zawodowa, brak stabilności zatrudnienia i spadający prestiż zawodu skutkują rezygnacją z pracy już po kilku miesiącach lub nawet tygodniach.
Co nas czeka?
Według prognozy „Barometr zawodów” na 2025 rok aż pięć grup nauczycieli trafiło na listę zawodów deficytowych – w tym nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących, przedszkolni oraz nauczyciele praktycznej nauki zawodu. Oznacza to, że szkoły i placówki oświatowe będą miały coraz większe trudności z obsadzeniem etatów.
Choć Ministerstwo Edukacji i Nauki przewiduje spadek liczby uczniów w najbliższych latach, co teoretycznie mogłoby zmniejszyć zapotrzebowanie na nauczycieli, nie zmienia to faktu, że bez dopływu młodej kadry system nie będzie w stanie funkcjonować sprawnie. Starzejący się zespół pedagogiczny, brak zastępstw i coraz większe obciążenia administracyjne mogą doprowadzić do pogłębienia problemów w szkołach.
Co można zrobić?
Eksperci zgodnie podkreślają, że potrzebne są zdecydowane i systemowe działania. Po pierwsze – podniesienie wynagrodzeń, które mogłoby stać się realnym bodźcem do wejścia do zawodu. Po drugie – zwiększenie autonomii nauczycieli i możliwość wpływania na kształtowanie programów i metod nauczania.
Nie bez znaczenia jest również promocja zawodu nauczyciela w przestrzeni publicznej. Potrzebne są kampanie społeczne, które pokażą wartość i znaczenie pracy nauczyciela – nie tylko jako zawodu, ale jako misji i kluczowego elementu funkcjonowania społeczeństwa.
Co dalej?
Zawód nauczyciela znalazł się na rozdrożu. Jeśli w najbliższym czasie nie zostaną podjęte zdecydowane działania naprawcze, polska szkoła może w niedalekiej przyszłości mierzyć się nie tylko z brakiem rąk do pracy, ale także z poważnym spadkiem jakości kształcenia. To z kolei oznacza długofalowe konsekwencje dla całego społeczeństwa – bo przecież to właśnie edukacja kształtuje przyszłość każdego kraju.
/oik/
Foto: Youtube.com.zrzut z ekranu
—
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 PROO1.
—
Dom Edukacji Medialnej (DEM) to projekt, który został sfinansowany ze środków pochodzących z budżetu państwa (Ministerstwo Edukacji i Nauki) w ramach programu pn. „Rozwój potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania”. W Domu Edukacji Medialnej odbywają się m.in. spotkania edukacyjne z udziałem młodych ludzi. W ramach funkcjonującego mini-studia nagraniowego są tworzone filmy o charakterze edukacyjnym oraz odbywają się spotkania i wywiady z gośćmi specjalnymi o tematyce edukacyjnej, patriotycznej, historycznej, medialnej i społecznej.
