O edukacji medialnej mówi się dużo szczególnie w kontekście współczesnych zagrożeń wynikających z rozwoju nowych technologii. Czy jest ona konieczna, by nauczyć najmłodszych użytkowników świadomego i krytycznego korzystania z mediów?
Edukacja medialna to nic innego jak kształtowanie umiejętności użytkowników do świadomego, krytycznego i selektywnego korzystania z mediów. Ponadto biorąc pod uwagę współczesne środki społecznego przekazu, jest nią także nauka umiejętnego tworzenia własnych przekazów, szczególnie w mediach społecznościowych.
Zadanie kształcenia użytkowników wydaje się być proste, tymczasem to jedno z najtrudniejszych wyzwań XXI w. Tym bardziej, że o edukacji medialnej mówi się dziś tylko w perspektywie nadziei, że kiedyś będzie ona jednym ze szkolnych przedmiotów takich jak: edukacja dla bezpieczeństwa czy przygotowanie do życia w rodzinie.
Dlaczego edukacja medialna jest ważna?
Przyjrzyjmy się zmianom, które miały miejsce w ostatnim dwudziestoleciu. Postęp technologiczny nigdy nie był tak szybki, jak teraz. Jesteśmy świadkami totalnej rewolucji medialnej, która wpływa już nie tylko na nasze myślenie o polityce czy bieżących wydarzeniach, ale właściwie na każdy aspekt codzienności.
Od dawna mówiło się, że media są tzw. “czwartą władzą”, bowiem budują one opinię publiczną. Dziś dzięki mediom społecznościowym, środki społecznego przekazu możemy nazwać nawet pierwszą władzą, bowiem to właśnie na gruncie medialnym, odbiorcy i użytkownicy budują swój światopogląd lub utwierdzają się w swoich przekonaniach. Media dotykają zarówno sfery politycznej, jaki i religijnej, etycznej czy moralnej.
Rozwój nowych technologii przyniósł nam bardzo wiele udogodnień, z których korzystamy każdego dnia. Komunikujemy się, poznajemy osoby, których w normalnych okolicznościach nie mielibyśmy możliwości spotkać, wchodzimy do życia gwiazd i możemy zadawać im pytania, poznać je z zupełnie innej strony. Jednak media mają też drugą stronę medalu. Wszechobecnie pojawiające się fake newsy, hejt, propagowanie negatywnych idei to tylko kilka z problemów, z którymi dziś borykają się odbiorcy mediów. Okazuje się, że niebezpieczeństwa szczególnie w Sieci wciąż się mnożą, a to wymaga określonych działań – edukacji odbiorców i użytkowników w zakresie funkcjonowania współczesnych mediów już od najmłodszych lat.
My – dorośli użytkownicy mediów z pewnością nie raz daliśmy się wciągnąć w medialne gry. Pewnie niejednokrotnie uwierzyliśmy w fake newsy, byliśmy świadkami cyberprzemocy, a nawet walczyliśmy z hejtem. Jednak największe niebezpieczeństwo czyha na najmłodszych odbiorców. Aby zrozumieć, jak dużym niebezpieczeństwem jest złe wykorzystywanie mediów przez dzieci, wystarczy przyjrzeć się kilku przykładom.
Zabawa w zabijanie
Pod koniec 2021 r. niezwykłą popularność w serwisie Netflix zdobył koreański serial “Squid Game” wzorowany na japońskim gatunku “Battle Royale”. Jego charakterystyczna fabuła oparta jest na tym, że bohaterowie biorą udział w swego rodzaju grze, w której stawką jest życie. Wygrywa ten, kto zabije pozostałych uczestników. Serial osiągał rekordy popularności w platformie i dotarł nawet do najmłodszych odbiorców.
Squid Game to serial pełen brutalności, w którym widz otrzymuje całą gamę obrazów pełnych krwi i przemocy. Dziwi więc fakt, że tak trudne do przyjęcia kadry aż tak mocno zainteresowały odbiorców. Stało się tak do tego stopnia, że motyw z produkcji pojawiał się już nie tylko na Netflixie, ale także na YouTube czy Tik Toku, gdzie droga do najmłodszych użytkowników jest jeszcze prostsza. Nie trzeba było długo czekać, by dzieci zarówno na swoich mediach społecznościowych, jak i na szkolnych korytarzach przebierały się za postaci z serialu i wkładały czarne maski z motywem trójkąta, kwadratu i koła. Coraz częściej pojawiały się wyzwania, w których przegrani byli zmuszani do wykonywania kar, które często wiązały się z upokorzeniem i przemocą.
Solidne przygotowanie do korzystania z mediów społecznościowych jest kluczem, do tego, aby dzieci zbyt wcześnie nie wchodziły w świat dorosłych. W tym przypadku dodatkowo nacechowany przemocą i karykaturalnym przedstawieniem fikcyjnej rzeczywistości, której dzieci nie są w stanie odróżnić od realnego świata. W taki właśnie sposób do nadświadomości dzieci trafiają kadry zupełnie niedostosowane do ich wieku.
Niebezpieczne trendy
Tik Tok to obecnie najpopularniejsze medium wśród najmłodszych użytkowników. To właśnie tam codziennie pojawia się miliony nowych, zabawnych filmów, które cieszą oko użytkowników. Tymczasem okazuje się, że poza dużą dawką rozrywki i humoru, Tik Tok może okazać się też niebezpiecznym narzędziem w rękach dzieci i nastolatków…
Jednym z najpopularniejszych, a zarazem najbardziej niebezpiecznych trendów na Tik Toku był tzw. “Blackout Challange”, czyli gra w podduszanie. Polega to mniej więcej na tym, by za pomocą różnych narzędzi czy przedmiotów – np. własnych rąk, sznurków, pasków, itp., odciąć sobie dopływ tlenu.
Celem tej “gry” jest chwilowa utrata przytomności, która połączona jest z krótkotrwałym stanem błogiego szczęścia, a wręcz euforii. Uczucie to podobne jest do tego, które wywołane jest przyjęciem środków odurzających. Trend ten zebrał śmiertelne żniwo. Właśnie w taki sposób, próbując nagrać swoje wykonanie challange’u, zginęła 10-letnia Nylah. Badania wskazują, że taka “zabawa” może wywołać także nieodwracalne zmiany w mózgu tych, którzy podjęli się tego wyzwania.
Edukacja medialna 3.0.
Powyższe przykłady wskazują na to, że na młodych odbiorców w mediach społecznościowych czyhają niebezpieczeństwa, które mogą mieć tragiczne skutki. To tylko dwa przykłady, a można by wymienić ich tysiące. Właśnie dlatego tak ważne jest, by odpowiednio zadbać o świadomość medialną młodych użytkowników.
Czy edukacja medialna jest konieczna? Zdecydowanie tak. Należy pamiętać, że człowiek nowoczesny nie tylko umie posługiwać się nowymi technologiami, ale przede wszystkim potrafi w sposób świadomy i krytyczny z nich korzystać. Ważne, aby we wszystkich, a szczególnie wśród młodych użytkowników wzbudzić świadomość zachodzących przemian w sferze medialnej. To wyzwanie, któremu dziś należy sprostać, by budować społeczeństwo świadome i odważne w przekazywaniu swoich opinii, zbudowanych na własnych przemyśleniach i doświadczeniach. Solidna edukacja medialna jest w stanie od najmłodszych lat wychować właśnie takich odbiorców mediów i nowych technologii, a przede wszystkim uniknąć nieszczęść, które czyhają na młodych użytkowników.
/kw/
Foto: Compare Fibre/Unsplash