Brutalna agresja Rosji na Ukrainę spowodowała, że setki tysięcy mieszkańców napadniętego kraju szuka pomocy poza granicami własnej Ojczyzny. Wobec tego, że Ukraińcy – szczególnie kobiety, dzieci i osoby starsze – przybywają do naszego kraju, warto byśmy poznali chociaż kilka zwrotów w ich języku oraz podstawowe zasady, które ułatwią wzajemne zrozumienie.
Powitanie
Tutaj sprawa jest dość prosta, gdyż zarówno polskie jak i ukraińskie powitania brzmią bardzo podobnie. Chcąc jednak ułatwić oraz umilić pobyt w Polsce ludziom, którzy z powodów rosyjskiej napaści uciekli z własnych domów, warto zapamiętać takie słowa jak:
prywit = cześć
dobroho ranku = dzień dobry (do południa)
dobryj deń/dobroho dnia = dzień dobry (po południu)
dobryj weczir/dobroho weczora = dobry wieczór.
Pożegnanie
Tutaj także widać przynależność obu języków do grupy słowiańskiej oraz bliskie sąsiedztwo i kulturowe związki dwóch narodów. Dlatego też bez trudu Polak i Ukrainiec zrozumieją się nawet gdy każdy z nich będzie mówił w swoim ojczystym języku w sposób wyraźny i spokojny. Jednak w obliczu uchodźstwa taka sytuacja może być trudna do osiągnięcia, dlatego warto znać wyrazy takie jak:
buwaj = cześć
papa = jak polskie pa
do pobaczenia = do zobaczenia
dobranicz = dobranoc
Zwroty grzecznościowe
diakuju = dziękuję
budź łaska/bud’ łask = proszę
nema za szczo = nie ma za co
pereproszuju = przepraszam (gdy zaczepiamy kogoś i mamy pytanie)
wybaczte = przepraszam (w znaczeniu przeprosin)
ta niczoho = nic się nie stało
niczoho strasznoho = nic strasznego
szcziro diakuju = bardzo dziękuję
zaproszujemo = zapraszamy
Przedstawienie się
jak Was zwaty = jak się Pan/Pani nazywa? („Wy”, a więc Pan/Pani/Państwo, używamy w stosunku do osoby starszej, w formie oficjalnej oraz – tak jak po polsku – w liczbie mnogiej)
jak Tebe zwaty = jak Ty masz na imię? (do osoby z którą jesteśmy na „ty” / młodej)
Mene zwaty… = mam na imię…
Podstawowe pytania
jak sprawy? = co słychać?
dozwolite? = czy można?
Wy choczete komus podzwonyty? = czy chce Pan/Pani/Państwo do kogoś zadzwonić (w domyśle: z mojego telefonu)?
Wy holodni? = czy jest Pan/Pani/Państwo głodny/a/i?
choczete szczos wypyty? = czy chce się Pan/Pani/Państwo czegoś napić? (kawa i woda brzmią tak samo jak w języku polskim, z kolei herbata to „czai”, co łatwo zapamiętać poprzez podobieństwo z polskim słowem „czajnik”)
Wy zahubylysja? = czy zgubił się Pan/Pani/Państwo?
kudy Wy choczete dojichaty? = gdzie chce Pan/Pani/Państwo dotrzeć?
szczo Wam potribno = czego Wam/Pani/Panu potrzeba?
wse w porjadku? = czy wszystko w porządku?
jak Wam dopomohut? = jak Panu/Pani/Państwu pomóc?
szczo u Was bolyt? = co Pana/Panią/Panią boli?
Wam potribne misce dlia prożywannia? = czy potrzebuje Pan/Pani/Państwo miejsca do pozostania (np. na nocleg)?
czy pryjmajete Wy jakis liky szczodnja? = czy przyjmuje Pan/Pani/Państwo jakieś lekarstwa codziennie?
czy majete jich z soboju? = czy ma je Pan/Pani z sobą?
w Was jakas alerhija? czy ma Pan/Pani alergię na coś?
możete howoryty powilno? = czy może Pan/Pani/Państwo mówić powoli?
Ważne słowa
likarnia = szpital
likar = lekarz
wchid = wejście
wychid = wyjście
stancija = stacja
zaczyneno = zamknięte
lwartyra = mieszkanie
mahazyn = sklep
jiża = jedzenie
pyty = napój
Pocieszenie
Wy w bezpeci = jest Pan/Pani/Państwo bezpieczny/a/i
my z Wamy = jesteśmy z Wami/z Panem/z Panią
buty chorobrym = badź/badźcie dzielni
sestry ta braty = siostry i bracia
Różnice między językiem polskim a ukraińskim, których świadomość ułatwi wzajemne zrozumienie
Często nasza głoska „g” to w języku ukraińskim „h”
Często nasze „rz” po ukraińsku występuje jako „r”
Możemy spodziewać się, że nasze „ę” i „ą” w języku ukraińskim będą w podobnych słowach występować jako inna samogłoska (np. „u”)
Polskie „o” często może występować w ukraińskim jako „i”
Niektóre słowa mogą zawierać więcej samogłosek (np. mleko – moloko / głowa – holowa)
Nasze miękkie „ci” zwykle w języku ukraińskim spotkamy jako twardsze „ty”
Ukraińskie bezokoliczniki kończą się twardym „ty” (np. mówić – howoryty)
Przymiotniki w rodzaju męskim zakończone są na „-yj” lub „-ij”.
Ukraińska grażdanka/cyrylica (ukrainska abetka)
Bardzo przydatna we wzajemnym rozumieniu może okazać się znajomość alfabetu ukraińskiego. W ten sposób unikniemy sytuacji, w której dwa bardzo zbliżone słowa stają się niezrozumiałe z powodu szybkiej lub chaotycznej wymowy.
Litera w alfabecie ukraińskim = polski odpowiednik [wymowa]
А а = A a
Б б = B b
В в = W w
Г г = H h (twarde H)
Ґ ґ = G g
Д д = D d
Е е = E e
Є є = Je je
Ж ж = Ż ż
З з = Z z
И и = Y y
I i = I i
Ї ї = Ji ji
К к = K k
Л л = L l (Ł / ł)
М м = M m
Н н = N n
О о = O o
П п = P p
С с = S s
Т т = T t
У у = U u
Ф ф = F f
Х х = Ch ch (bliskie polskiemu)
Ц ц = C c
Ч ч = Cz cz
Ш ш = Sz sz
Щ щ = Szcz szcz
Ю ю = Ju ju
Я я = Ja ja
Ь ь = Znak miękki (zmiękczający, po literze Л powoduje, że Ł czyta się jako L, zaś po Ж wymowa z Ż zamienia się na Ź, a po Ч Cz zmienia się w Ć).
Należy przy tym pamiętać, że alfabet pisany (tak samo jak w języku polskim) w przypadku niektórych liter mocno różni się od alfabetu drukowanego.
Należy także pozostać realistą i pamiętać, że pewnych trudności komunikacyjnych i tak nie da się uniknąć, a nauczenie się obcego języka – nawet tak bliskiego – wymaga czasu. Jednak przyswojenie najbardziej podstawowego słownictwa z pewnością stanie się wyrazem dobrej woli i dowodem na nasze serdeczne nastawienie do ludzi pozostających w potrzebie, zaś otwarte serce i umysł z pewnością umożliwią rozwiązanie trudności wynikających z posługiwania się odrębnymi językami.
Tekst powstał na podstawie wiedzy własnej oraz materiałów opublikowanych w serwisach: facebook.com/JezykoweKontrowersje + ukrainski.online + radiopogoda.pl
Michał Wałach