Two Column Images
Left Image
Right Image

Wiara i krytyka, czyli młodzi Polacy wobec religii

Kilka dni temu arcybiskup Marek Jędraszewski skomentował w Radiu Kraków badania CBOS dotyczące religijności Polaków. Hierarcha ocenił, że jednym z powodów odwrotu młodzieży od wiary jest osłabiające więzi rodzinne nałogowe korzystanie ze smartfonów. Słowa metropolity ożywiły społeczną dyskusję dotyczącą tej materii, dlatego też – w oparciu o liczne badania – spróbujmy zgłębić zagadnienie laicyzacji polskiej młodzieży i sprawdźmy, jaki jest tak naprawdę stosunek tej grupy społecznej do Kościoła i katolickiego Nauczania.

Opublikowane przez „Rzeczpospolitą” badania Centrum Profilaktyki Społecznej „Młodzi uciekają z Kościoła” (2021) pokazują, że mimo postępującej laicyzacji cały czas większość młodych Polaków pragnie żyć i wychowywać swoje dzieci w zgodzie z katolickim Magisterium oraz nie wyobraża sobie ślubu w innym miejscu jak w kościele. Traktowaniu Wiary i Dekalogu jako ważnych towarzyszy jednak niezadowolenie z reakcji polskich hierarchów na ujawniane przypadki nadużyć seksualnych. Sprawa jest więc znacznie bardziej skomplikowana niż mogłoby się to wydawać na pierwszy rzut oka.

Analizując rozmaite badania dotyczące religijności – czy to w Polsce czy w świecie – widać wyraźnie, że młodzież w naszym kraju jest absolutnym liderem jeśli chodzi o wiarę. Problem w tym, że wynika to nie z naszej siły, ale uwiądu życia duchowego w innych państwach. Ponadto to właśnie nad Wisłą obserwowane są najsilniejsze spadki statystyk dotyczących tej materii, co najpewniej wynika z faktu, że „spadamy z wysokiego konia” – kiedyś było wyraźnie lepiej, a teraz „równamy w dół” do europejskiej średniej.

Potężne – bo dotyczące 108 państw – badania Pew Research Center z 2020 roku pokazują, że to właśnie w Polsce występuje największa dysproporcja między pokoleniem rodziców i dzieci jeśli chodzi o uznawanie religii za istotną w życiu. Nasz kraj z wynikiem 23 pkt. proc. wyprzedza Grecję (22), Chile (21), Rumunię i Portugalię (po 20). Tendencja występuje również w krajach Europy Zachodniej, jednak w stopniu wyraźniej mniejszym – tam odchodzenie od wiary trwa od lat, a niereligijne dzieci niereligijnych rodziców nie dodają swojemu kraju punktów w takim zestawieniu.

Raport „Kościół w Polsce” przygotowany przez Katolicką Agencję Informacyjną (2021) wskazuje, że o ile w roku 1990 na niedzielną Mszę świętą uczęszczało 50,3 proc. zobowiązanych, to w roku 2019 ten odsetek wynosił 36,9 proc. Proces najwyraźniej widać jednak w statystykach dotyczących młodzieży – w tej grupie poziom praktyk religijnych w trakcie ostatnich trzech dekad spadł o połowę. Dziś studentów wierzących i praktykujących jest zaledwie 30,1 proc., zaś niepraktykujących – 18,5. Jednocześnie ponad 50 proc. twierdzi, że Kościół nie stanowi dla nich autorytetu.

Z kolei z badania „Młodzi uciekają z Kościoła” przeprowadzonego przez zespół pod kierunkiem prof. Mariusza Jędrzejki i dra Tomasza Kozłowskiego wynika, że w grupie wiekowej 14-18 lat za osoby religijne uważa się 62 proc. badanych. Co więcej, procesy laicyzacyjne wśród polskiej młodzieży przyspieszają – aż 59 proc. ankietowanych uważa, że ich religijność osłabła w trakcie ostatnich 2 lat, a jeden na pięciu przestał chodzić na niedzielne Msze święte – i to nie przez pandemiczne zatrzymanie świata.

Problemem – widocznym także w statystykach dotyczących całej populacji – jest spadek liczby osób pozytywnie oceniających Kościół, co zbiega się z coraz częstszym ujawnianiem przypadków nadużyć seksualnych dokonywanych przez niektórych duchownych. Wielu młodych – i nie tylko – oprócz samego przestępstwa natury obyczajowej boli także reakcja części hierarchii. Wspominany wyżej raport Katolickiej Agencji Informacyjnej odnotowuje, że o ile przez lata pozytywne opinie o Kościele dominowały i oscylowały wokół 55-60 proc., to pod koniec roku 2020 taki pogląd wyraziło jedynie 41 proc. badanych, a na początku 2021 nieco więcej, bo 46 proc.

Tymczasem badanie „Młodzi uciekają z Kościoła” pokazuje, że uznawane za niedostateczne działania biskupów wobec seksualnych przestępców hańbiących stan kapłański to jedno z głównych zastrzeżeń młodych do katolickiej hierarchii. Aż 63 proc. młodych wskazało, że to właśnie ów czynnik zniechęca ich do religii i Kościoła. Więcej odpowiedzi otrzymał jedynie rozdźwięk, jaki występuje – zdaniem badanych – między działaniami Kościoła i Jego Nauczaniem (65 proc.), co jednak także pośrednio łączy się z reagowaniem na przypadki pedofilii.

Młodych bolą również inne sprawy. Badani mówili o zaangażowaniu duchownych w politykę oraz bogactwie i przepychu związanym z życiem ludzi Kościoła. Ankietowani rzadziej natomiast narzekali na brak zrozumienia czy to współczesnego świata czy potrzeb młodzieży, co pokazuje, że coraz częściej przyjmowana przez hierarchów postawa wsłuchiwania się w głos młodego pokolenia wcale nie jest dla niego najważniejsza. Dominuje bowiem oczekiwanie zgodności słów i czynów, co można określić jednym słowem: autentyczność. Młodzi chcieliby też poważnego traktowania, w tym otwartości kapłanów na trudne rozmowy dotyczące kontrowersyjnych problemów społecznych takich jak aborcja i homoseksualizm.

Warto przy tym odnotować, że brak zaufania do polskich hierarchów w sprawie reformowania Kościoła i odzyskiwania autorytetu jest wśród młodych zbliżony do zaufania, jakim obdarzają papieża Franciszka (ponad 70 proc.). Dla połowy badanych biskup Rzymu to również autorytet moralny. Jednocześnie sporym szacunkiem i zaufaniem wśród młodzieży cieszą się księża znani przez nich osobiście – chociażby kapłani z parafii.

Wyraźnemu krytycyzmowi względem Kościoła hierarchicznego i postępującej laicyzacji towarzyszy uznawanie wiary za ważną w życiu. 64,7 proc. młodych deklaruje, że Dekalog oraz wartości związane z religią będą dla nich drogowskazem. Bardzo wielu mówi także wprost, że ślub wyobrażają sobie wyłącznie w kościele, a ponad połowa pragnie wychować swoje dzieci w zgodzie z katolickimi zasadami. Z kolei około 1 na 3 badanych chce zrezygnować z praktyk religijnych i żyć bez ślubu.

Wydaje się jednak, że często wyrażanemu pragnieniu życia w zgodzie z katolickim Nauczaniem towarzyszy wybiórcze podejście do Magisterium. Z raportu Katolickiej Agencji Informacyjnej wynika bowiem, że grupa ludzi (w różnym wieku) dokonujących wyborów życiowych zgodnie z katolicką moralnością (szczególnie w dziedzinie płciowości) maleje – np. jedynie 20 proc. wiernych w Polsce wyklucza współżycie seksualne przed ślubem.

Widać więc wyraźnie, że Kościół w Polsce ma na czym budować (największa liczba kapłanów w tysiącletniej historii – 33,6 tys., ponad 10 tys. parafii, cały czas wysoki na tle innych krajów odsetek praktyk religijnych – nawet wśród młodych), jednak nie da się wykluczyć, że już za kilkanaście lat nasza Ojczyzna stanie się krajem misyjnym. Nie o to bowiem chodzi w katolicyzmie, żeby deklarować go w ankietach, ale by żyć ewangelicznymi zasadami na co dzień, a jest z tym ewidentny problem. Badania wskazują jednak i kierunek, który daje nadzieję dla Kościoła: im szybciej i silniej hierarchia zacznie walczyć z problemem nadużyć seksualnych, tym więcej pozostanie z dotychczasowej siły w przyszłości i łatwiej będzie ewangelizować kolejne pokolenia. Te zaś – jak wynika z analiz – są pozytywnie nastawione do wiary (choć bywa, że traktują ją wybiórczo), a krytyka dotyczy głównie błędów w działaniach duchowieństwa.

Taki pogląd podziela chociażby prof. Mariusz Jędrzejko – socjolog i pedagog, współkierujący pracami nad badaniem „Młodzi uciekają z Kościoła” – który w rozmowie z „Rzeczpospolitą” powiedział: „w wynikach badania widzę potencjał. Dlatego że młodzi ludzie nie odrzucają religii jako systemu wartości. Oni odrzucają praktykę Kościoła, jego nadużycia i patologie. A jeśli wiemy, że coś nie działa, to zawsze możemy to naprawić, a nie zachowywać jak wielu kościelnych hierarchów i zamiatać problemy”.

Czy więc młodzi Polacy pozostaną wierni Kościołowi? Wiele wskazuje na to, że „piłka” leży po stronie katolików, ze szczególnym uwzględnieniem biskupów.

Michał Wałach

Więcej od autora

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Zobacz także

Najnowsze

Nieistniejący, ale wpływowi – nowa fala wirtualnych influencerów AI

W świecie mediów społecznościowych, który nieustannie poszukuje świeżości i nowości, pojawiło się zjawisko, które jeszcze kilka lat temu mogłoby wydawać się czystą fikcją –...

Trzecie spotkanie ewaluacyjne w ramach prac nad strategią FEiM za nami

Za nami trzecie i zarazem ostatnie spotkanie konsultacyjne poświęcone ewaluacji działań realizowanych przez Fundację Edukacji i Mediów (FEiM) zarówno w ramach przygotowania strategii rozwoju...

Młodzi, media i misja czyli finał Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej

Nieformalna, ale wyjątkowo istotna wspólnota młodych ludzi z całej Polski spotkała się w Warszawie, by zamknąć pewien rozdział – i jednocześnie rozpocząć coś nowego....

Młodzi o mediach, dezinformacji i kampaniach społecznych. Czwarty zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej za nami

W dniach 10–11 maja w Krakowie odbył się IV zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej. Uczestnicy – młodzież z całej Polski zaangażowana w działalność społeczną...

Wiedza, aktywność, wymiana doświadczeń. Jutro rozpoczyna się IV zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej

W dniach 10–11 maja 2025 roku w Krakowie odbędzie się czwarty z pięciu zaplanowanych zjazdów w ramach projektu Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna, organizowanego przez...

Matura 2025 czyli wyzwania, emocje i zmiany

Maj to w Polsce czas szczególny – nie tylko ze względu na wiosenny rozkwit, lecz przede wszystkim z powodu egzaminu maturalnego. Dla ponad 260...

Coraz mniej nauczycieli, coraz mniej chętnych by nimi być…

Polska szkoła, choć każdego września wita uczniów z tą samą energią i nadzieją, stoi dziś na coraz bardziej kruchych fundamentach. Zamiast nowych podręczników i...

Od pasji do wpływu – Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna na finałowej prostej

Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna, organizowana przez Fundację Prosto z mostu, to ambitny projekt edukacyjny skierowany do młodych osób aktywnie działających w sektorze społecznym. Inicjatywa...