Wakacje to czas prac sezonowych, ale i moment, w którym młodzież, a czasem i dzieci chcą „dorobić”. Czy w zgodzie z prawem mogą? Tak. Polskie prawo pozwala bowiem pracować osobom niepełnoletnim. Dorabianie do kieszonkowego wiąże się jednak z szeregiem ograniczeń mających na celu ochronę zdrowia i czasu wolnego młodego człowieka oraz zapewnieniem mu wystarczającej ilości czasu na naukę.
Jakie warunki trzeba spełnić aby w zgodzie z prawem pracować, nie mają 18 lat?
Na umowę o pracę (etat) wolno zatrudnić także pracownika młodocianego – a więc osobę, która ukończyła 15., ale nie przekroczyła 18. roku życia. Dodatkowy warunek to ukończenie co najmniej 8 klas szkoły podstawowej oraz uzyskanie opinii lekarza potwierdzającego, że praca nie stwarza zagrożenia dla zdrowia młodego człowieka. To jednak nie koniec formalnych zawiłości. Dodatkowe ograniczenia wiążą się z sytuacją bądź to nieukończenia 8 klas bądź też niższym wiekiem. Wtedy w zasadzie w grę wchodzi jedynie zatrudnienie w celu przygotowania do zawodu (nauka zawodu / przyuczenie do wykonywania pracy) i tylko w pewnych warunkach podjęcie się wykonywania prac lekkich. Niekiedy zawarcie umowy wymaga także zgody opiekuna prawnego.
Pracę mogą podjąć już nawet 13-latkowie! Z myślą o nich ustawodawca przewidział umowę zlecenie lub umowę o dzieło. Praca tak młodych osób wiąże się jednak z koniecznością uzyskania zgody rodziców i inspektora pracy, opinii dyrektora szkoły i poradni psychologiczno-pedagogicznej w sprawie braku przeciwwskazań do wykonywania przez nastolatka pracy, orzeczenia lekarza o braku przeciwwskazań oraz dodatkowo konkretnym charakterem pracy. Wolno ją wykonywać tylko dla podmiotu zajmującego się działalnością kulturalną, sportową oraz reklamową.
Co ze szkołą?
Dodatkowo pracownik młodociany do ukończenia 18. roku życia musi się dokształcać. W związku z tym pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy zatrudnionego nastolatka w czasie związanym z udziałem w zajęciach, a czas na edukację wynikający z programu nauczania wpływa na maksymalny czas pracy w tygodniu (w okresie zajęć szkolnych tygodniowy czas pracy nie może przekraczać 12 godzin, a w dniu zajęć mówimy o maksymalnie 2 godzinach pracy). W sumie osoba przed osiemnastką nie możne także pracować ponad 8 godzin na dobę, a osoba przed 16. rokiem życia – ponad 6 godzin. Prawo nie zezwala w tym przypadku również na nadgodziny oraz pracę w nocy (tj. od 22 do 6 u osób po 15. roku życia, zaś u młodszych: od 20 do 6). Niepełnoletni pracownik ma ponadto prawo do cotygodniowego odpoczynku w czasie co najmniej 48 godzin, a ów okres powinien obejmować niedzielę.
Co z ubezpieczeniem społecznym?
Pracownik młodociany zatrudniony na etat podlega takim samym ubezpieczeniom społecznym jak i inni pracownicy. Ma ponadto prawo do urlopu: 12 dni roboczych wolnego po 6 miesiącach pracy, które po roku zatrudnienia urasta do 26 dni. Wraz z rozpoczęciem roku, w którym pracownik uzyska pełnoletność, przysługuje mu już natomiast „standardowe” 20 dni. Zatrudniony nastolatek może jednak wnioskować o urlop zaliczkowy w związku ze szkolnymi feriami.
Zarobki
Prawo precyzyjnie reguluje także minimalne zarobki osób małoletnich w trakcie nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonej pracy (wbrew pozorom są to dwie odmienne sytuacje). Pensję oblicza się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale. Takie dane publikuje co 3 miesiące Główny Urząd Statystyczny. W I roku nauki zawodu młodemu człowiekowi przysługuje co najmniej 5 proc. wynagrodzenia bazowego, w kolejny roku 6 proc., a potem 7 proc. Z kolei w czasie przyuczenia do wykonywania pracy (z definicji krótszego, bo maksymalnie 6-cio miesięcznego) wynagrodzenie to minimum 4 proc. przeciętnego.
Praca w trakcie studiów stała się w ostatnich kilkunastu latach niemalże standardem, jednak i zatrudnienie w trakcie szkoły średniej – a może nawet nieco wcześniej – także może stanowić dla młodych ludzi okazję do zarobienia dodatkowych pieniędzy oraz zdobycia doświadczenia potrzebnego w przyszłości na rynku pracy, a nawet wyrobienia takich cech charakteru jak punktualność, sumienność i obowiązkowość. Warto jednak znać proporcje i mierzyć siły na zamiary.
/op-MW/
Foto: zrzut z ekranu/Youtube.com/zdjęcie poglądowe