Zgodnie z tradycją wraz z początkiem października Komitet Noblowski przedstawił tegorocznych laureatów jednej z najbardziej cenionych nagród na świecie. Zwycięzcy zostali wybrani w różnych kategoriach, według długoletniego podziału. Klasyczna noblowska klasyfikacja, ukształtowana w 1901 r., obejmuje następujące dziedziny: literaturę, medycynę lub fizjologię, chemię, fizykę. Dodatkowo, równie długą historię posiada, Pokojowa Nagrodę Nobla wręczana przez Norweski Komitet Noblowski za „za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”. Wraz z rozwojem noblowskiej tradycji utworzono jedną dodatkową nagrodę, czyli Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii.
Nagroda Nobla to prestiżowe wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie, ekonomiczne lub zasługi na rzecz rozwoju ludzkości i promowania pokoju. Całe przedsięwzięcie powstało na mocy ostatniej woli fundatora, szwedzkiego chemika, przemysłowca i wynalazcy dynamitu – Alfreda Nobla. Pierwszą nagrodę wręczono w 1901 r., kiedy to Pokojową Nagrodą Nobla zostali wyróżnieni: założyciel Czerwonego Krzyża – Jean Henri Dunant oraz francuski polityk i ekonomista – Frédéric Passy. Od tamtej pory renomowana uroczystość uhonorowania laureatów odbywa się zawsze 10 grudnia, lecz zwycięzców poznajemy zazwyczaj już na początku października. Poniżej prezentujemy tegoroczny skład znamienitych postaci wyróżnionych Nagrodą Nobla.
Nagroda Nobla 2022: fizyka
Tegorocznymi laureatami zostali: Francuz Alain Aspect, Amerykanin John Clauser oraz Austriak Anton Zeilinger. Wspomniana trójka została uhonorowana przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk „za eksperymenty w obrębie kwantowego splotu fotonów, ustalenie naruszenia nierówności Bella oraz pionierskie osiągnięcia w dziedzinie informatyki kwantowej”.
Nagroda Nobla 2022: chemia
Podobnie jak w przypadku wyróżnienia w kategorii dotyczącej fizyki wśród laureatów chemicznego Nobla znalazło się miejsce dla trzech osób: Amerykanki Carolyn Bertozzi, Duńczyka Mortena Meldala oraz amerykańskiego chemika Barry’ego Sharplessa. W komunikacie dotyczącym wspomnianych naukowców możemy znaleźć informacje, iż nagroda została przyznana za rozwój „chemii kliknięć” (termin Sharplessa) oraz „chemii bioortogonalnej”.
Nagroda Nobla 2022: medycyna
W tym roku Instytut Karolinska, czyli uniwersytet medyczny przyznający nagrodę w omawianej dziedzinie, wyróżnił szwedzkiego profesora Svante Pӓӓbo „za odkrycia dotyczące genomów wymarłych hominidów i wkład w wiedzę dotyczącą ewolucji człowieka”.
Nagroda Nobla 2022: literatura
Tegoroczną laureatką literackiego Nobla została francuska pisarka Annie Ernaux. Francuzkę wyróżniono „za odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”.
Pokojowa Nagroda Nobla 2022
W ramach tego wyróżnienia Norweski Komitet Noblowski wyróżnił białoruskiego opozycjonistę Alesia Bialackiego, ukraińskie Centrum Wolności Obywateli oraz rosyjską organizację Memoriał. Wskazano istotne znaczenie wspomnianych jednostek w procesie walki o demokrację i pokój. Zaznaczono także istotny wkład laureatów w udokumentowanie zbrodni wojennych oraz naruszeń praw człowieka.
Pozostała tylko jedna nieprzyznana nagroda – Nobel w dziedzinie ekonomii. Laureatów tegorocznej nagrody w tej kategorii poznamy w poniedziałek 10 października.
Historia noblowskiego wyróżnienia obejmuje także swym zasięgiem polskie dokonania. Laureatami nagrody są:
- Maria Skłodowska-Curie (1903, 1911) – fizyka i chemia;
- Henryk Sienkiewicz (1905) – literatura;
- Władysław Reymont (1924) – literatura;
- Czesław Miłosz (1980) – literatura;
- Lech Wałęsa (1983) – Pokojowa Nagroda Nobla;
- Wisława Szymborska (1996) – literatura;
- Olga Tokarczuk (2018) – literatura;
- Józef Rotblat (1995) – Pokojowa Nagroda Nobla*.
/GGO/
Foto: zrzut z ekranu/Youtube.com
*Rotblat mieszkał w Polsce przez ponad 30 lat, jednak od 1946 r. posiadał brytyjskie obywatelstwo. Identyfikował się jako Polak z brytyjskim paszportem.