Slang polskiej młodzieży w pewnym stopniu skupia się na komentowaniu rzeczywistości społecznej. I choć w takim ujęciu wszelkie narodowe wady oraz patologie zostają spłycone, a ich skomplikowana geneza bywa niedostrzeżona, to i tak pełnią określoną rolę oraz świadczą zarówno o osobach tak nazywanych jak i – nawet w większym stopniu – o użytkownikach danych wyrazów. Dlatego w drugiej części słownika polsko-młodzieżowego dominują słowa związane ze stereotypami. Ale nie tylko! Miłej lektury.
Incel – młody mężczyzna wbrew swojej woli nieaktywny seksualnie. Słowo pochodzi od angielskiego involuntary celibacy, co oznacza niedobrowolny celibat. Wyrażenie incel wykracza jednak poza określenie osoby niemającej relacji emocjonalnych lub płciowych z płcią przeciwną i dotyczy również poglądów wynikających z obwiniania kobiet o swoją sytuację. Incelizm charakteryzuje się pogardą wobec płci pięknej, a część przedstawicieli tej (widocznej głównie w sieci) grupy wyraża pochwały dla przemocy, w tym przemocy seksualnej.
Piwniczak – osoba (przede wszystkim mężczyzna) o ubogim życiu towarzyskim oraz z problemami dotyczącymi relacji międzyludzkich. Słowo pochodzi od piwnicy, z której ów piwniczak ma w ogóle nie wychodzić na powierzchnię – gdyż nie ma takiej potrzeby. Często termin łączy się z przedstawicielami zawodów informatycznych, w tym programistami.
Janusz – określenie stereotypowego przedstawiciela narodu polskiego skupiającego w sobie liczne przywary łączone z Polakami. Termin pochodzi od popularnego w kraju męskiego imienia, coś nie wiadomo, dlaczego wybór padł akurat na nie. Obecny w internetowym języku janusz cechuje się przemądrzałością w każdym temacie (nawet jeśli nie ma o nim pojęcia) i „zna” sposób na rozwiązanie wszystkich problemów społecznych, gospodarczych i naukowych. Nie dba o swój wygląd, ubiór, kondycję oraz zdrową dietę. Jak oka w głowie pilnuje natomiast samochodu, którym w internetowej rzeczywistości koniecznie jest sprowadzony z Niemiec Volkswagen Passat w wersji kombi z hakiem (silnik 1,9 TDI, a jeśli benzynowy, to w gazie). Dodatkowo ów bohater jest cwany i skory do drobnych nieuczciwości. Specyficzną odmianą janusza jest tzw. janusz biznesu – przedsiębiorca nastawiony na wysoki i szybki zysk, nawet za cenę łamania prawa, krzywdzenia pracowników lub ryzyko poniesienia strat w przyszłości. Żoną janusza jest grażyna – synonim wszystkich negatywnych cech łączonych (słusznie lub nie) z Polkami. Oboje są w średnim wieku. Mają syna sebę i córkę karynę. Określenie ma charakter krytyczny, prześmiewczy, ale też stygmatyzujący oraz umożliwia osobie posługującej się terminem manifestacyjne odcięcie się od części narodu uznawanej za gorszą, a wręcz obcą kulturowo z racji innych zainteresowań, przekonań czy życiowych doświadczeń. Może być objawem troskliwej krytyki tego, co złego w Polakach, jak i przejawem ojkofobii lub niezrozumienia dla historycznych procesów społecznych, które odciskając silne piętno na narodzie spowodowały popularyzację negatywnych cech u pewnej grupy osób (np. zawiść jako efekt biedy w okresie PRL). Janusz i jego siermiężna polskość to swoista antyteza leminga – pracującego w korporacji i głosującego na centro-lewicę kosmopolity tak światowego i postępowego, że aż w swojej nowoczesności śmiesznego. Dziś termin leming używany jest rzadziej niż przed kilkoma laty.
Grażyna – słowo określające uosobienie negatywnych, stereotypowych cech Polek. W żargonie internetowym grażyna jest żoną janusza i podobnie jak on lubi wypowiadać się na tematy, w których nie jest kompetentna. Interesuje się plotkami i zakupami oraz ma braki w kulturze osobistej. Lubi oglądać polskie telenowele i seriale paradokumentalne. Jest – podobnie jak mąż – w średnim wieku. Ma dzieci: karynę i sebę. Termin grażyna – podobnie jak i janusz – może mieć zarówno charakter żartobliwy jak i pogardliwy oraz służyć do odcięcia się od części narodu przez ludzi pysznie uważających się za kulturowo lepszych, choć samych niepozbawionych wad.
Cebulactwo – określenie na zespół cech uznawanych (stereotypowo) za charakterystyczne dla Polaków (Polak-cebulak). Przedstawiciel tej grupy spożywa dużo piwa, co negatywnie wpływa na jego figurę oraz stroni od kultury wyższej (teatr, książki itp.), lubi za to odgradzać się parawanem podczas wypoczynku na plaży oraz nosi siatkę jednego z dyskontów i ubiera skarpety do sandałów, co nie cieszy się uznaniem sporej części społeczności internetowej. Jego kontakt z przyrodą ogranicza się z kolei do wycieczek do lasu w celu wyrzucenia tam śmieci, a opinie o innych ludziach pełne są zawiści i zazdrości. Ponadto cechuje się chamstwem i skąpstwem. Termin może być stosowany zarówno w celu krytyki nagannych postaw występujących w narodzie (np. wywożenie śmieci do lasu) jak i wyrażenia pogardy względem ludzi o innych preferencjach dotyczących np. sposobu spędzania wolnego czasu (parawan nad morzem).
Nosacz – właściwie Nosacz sundajski (ssak z rzędu naczelnych), małpa o charakterystycznym wielkim nosie, która stała się bohaterem memów o negatywnych stereotypowych cechach Polaków. Wizerunek nosacza wraz z podpisem służy do graficznego obrazowania zachowań januszy i grażyn. Wykorzystanie zdjęć małpy w grafikach dotyczących nagannych postaw Polaków może wskazywać na negatywne nastawienie części twórców memów do własnego narodu.
Karyna – w języku społeczności internetowej córka stereotypowych postaci janusza i grażyny, która – podobnie jak rodzice – ma liczne negatywne cechy charakterystyczne dla jej pokolenia, co w założeniu ma obrazować oraz krytykować wady młodych Polaków. Jest nastawiona na konsumpcję dóbr (wartości materialne jako priorytet), ale zamiast pracy stawia na utrzymywanie się dzięki zasiłkom socjalnym, a jej roszczeniowość może rodzić agresję np. wobec innych beneficjentów programów socjalnych. Najczęściej przesadnie interesuje się modą, makijażem, imprezami oraz płcią przeciwną. Wiele cech karyny sytuuje ją na pograniczu patologii społecznej. Jej dzieci to brajanek i dżesika. Karyna uosabia stereotypowe wady narodowe w mniejszym stopniu niż jej rodzice – janusz i grażyna – zaś w większym przywary części młodego pokolenia. Słowo samo w sobie to imię żeńskie.
Seba / sebix – wyraz utworzony od męskiego imienia Sebastian. Oznacza stereotypowego przedstawiciela części młodego pokolenia wychowanego na osiedlach z wielkiej płyty i skupia w sobie wiele negatywnych cech. Podobnie jak w przypadku karyny (jego siostry) termin w większym stopniu dotyczy konkretnego pokolenia niż całego narodu, co częściowo ma miejsce w przypadku janusza i grażyny. Tak rozumiany seba jest swoistą wariacją na temat osoby stereotypowego dresiarza (dresa). Sebix ma jednak nieco inne zainteresowania i w pewnym stopniu zajmują go również sprawy odległe od przyziemnych. Jako „prawilak” cechuje się wszak patriotyzmem, który często nie wykracza jednak poza noszenie odzieży w wizerunkami Żołnierzy Wyklętych oraz udział w Marszu Niepodległości będącym dla niego okazją do udziału w awanturach ulicznych. Jego samochodem jest Volkswagen Golf lub leciwe BMW, a atrybutem „kołaczn prawilności” (nerka). Pracę mogą zaś stanowić drobne przestępstwa, bowiem co do zasady „szlachta nie pracuje”. Termin – podobnie jak wszystkie słowa z tej „rodziny” – z jednej strony w sposób zabawny diagnozuje patologiczne zachowania części społeczeństwa, z drugiej jednak, z racji swojej płytkości, nie zagłębia się w złożoną genezę procesów powodujących np. niechęć części młodych ludzi do podjęcia stałej pracy.
Madka – określenie stosowane wobec kobiety, która z racji swojego macierzyństwa uważa się za lepszą od innych i oczekuje z tego tytułu przywilejów. Pożądane profity wykraczają jednak poza świadczenia socjalne skierowane do wszystkich obywateli lub osób o konkretnych, niskich dochodach. Typowa madka w oparciu o fakt posiadania dziecka (bombelka) próbuje bowiem np. uzyskać zniżkę na dany produkt w sklepie internetowym lub nawet oczekuje przekazania go jej za darmo przed indywidualnego sprzedawcę. Często owe towary to jednak produkty absolutnie zbędne w wyżywieniu i odchowaniu w zdrowiu pociechy: drogie kosmetyki, ubrania, gadżety elektroniczne. W razie trudności przy wyłudzaniu madka może próbować grać na emocjach i informować sprzedawcę np. o zdrowotnych problemach dziecka (mam horom curke). W sytuacji niepowodzenia jest skora do obrażania innych osób. Madką nazywa się także kobietę przesadnie przeżywającą swoje macierzyństwo i obnoszącą się z nim. Użycie słowa może stanowić sposób na napiętnowanie patologicznego zachowania w sieci, jak i służyć stygmatyzowaniu kobiet i macierzyństwa. Męskim odpowiednikiem madki jest tateł.
Odjaniepawlić – jedno z najdziwniejszych młodzieżowych słów. Używane jest w kontekście niespodziewanych wydarzeń oraz absurdalnych zachowań. Wyraża m.in. zdziwienie dotyczące postawy danej osoby: „co Ty odjaniepawlasz?”. Geneza wyrażenia w sposób oczywisty wiąże się z osobą św. Jana Pawła II, a niektórzy komentatorzy uważają, że słowo odnosi się do przesadnego, sztucznego i niekiedy absurdalnego w formie – zdaniem części młodzieży – kultu, jakim w polskim społeczeństwie obdarza się papieża z Polski (w tym sensie pytanie: „co Ty odjaniepawlasz?” oznacza: „dlaczego robisz coś niemądrego, na modłę podejścia Polaków do Ojca Świętego?”). Wykorzystanie imion przyjętych przez kard. Karola Wojtyłę po wyborze na Stolicę Piotrową w kontekście czynów nieracjonalnych, nawet jeśli związane z krytykowaną formą oddawania mu szacunku, a nie kpiną z jego osoby, wzbudza jednak silne kontrowersje, a należy dodać, że część opinii widzi w genezie wyrażenia próbę obrażania zmarłego w roku 2005 biskupa Rzymu. Nie da się bowiem nie dostrzec, że kilka lat temu zaskakująco sporą popularnością cieszyły się w „polskim internecie” wulgarne memy dotyczące osoby papieża-Polaka. Mimo tak poważnych zastrzeżeń PWN wyróżniło wyrażenie w konkursie na Młodzieżowe Słowo Roku PWN 2017.
Michał Wałach
