Wojna w XXI wieku to nie tylko czołgi, karabiny i koktajle Mołotowa – to również zacięta walka o umysły obywateli i liderów politycznych, do których zewsząd dociera ogrom wiadomości. Fałszywa część przekazu ma na celu kreować sposób patrzenia na rzeczywistość przez ludzi. O tym, jak ważna jest to część walki, świadczy wzmożona aktywność fałszywych profili, które robią wszystko, aby wprowadzać zamęt, chaos i strach – a to wszystko na korzyść Rosji.
Kim są trolle?
Pojęcie “rosyjskie trolle” już od dłuższego czasu funkcjonuje w świadomości społecznej. Określa się nim nieprawdziwe konta w mediach społecznościowych, których celem jest realizowanie założeń politycznych kremlowskiej propagandy. Rosja uchodzi w świecie za specjalistę w dziedzinie dezinformacji, bowiem ich zorganizowana armia trolli internetowych budowana jest od wielu lat i ma ogromne doświadczenie w działalności.
Trolle przede wszystkim sieją zamęt. Ich ataki skupiają się na państwach wrogich Rosji lub tych, których destabilizacja jest w interesie Putina. Myślę, że najlepszym określeniem działalności dezinformacyjnej jest słowo szczucie. Posługując się konkretnymi przykładami – propaganda skierowana do Białorusinów sugerowała, że Polacy chcą im zabrać Grodno. Podobne spreparowane informacje docierały do Ukraińców, a dotyczyły Lwowa. Podczas kampanii prezydenckiej w USA trolle podsycały debatę publiczną działając zarówno w środowiskach demokratów, jak i republikanów. W Polsce z kolei trolle zaogniają spory dotyczące wrażliwych tematów politycznych, przykładowo szerząc propagandę antyszczepionkową.
Po co to wszystko?
Działalność internetowa wysłanników Kremla ma wzbudzać kłótnie i wrogość w ramach narodu i między narodami. Osłabienie wewnętrzne oraz brak zaufania między państwami to marzenie Rosji, pozwalające realizować jej swoje założenia polityczne. Doskonale widać to teraz, podczas sytuacji wojennej. Zewsząd docierają silne sygnały, że Polska jest aktualnie na celowniku dezinformacji.
Jednym z celów realizowanych przez fałszywe konta jest zbudowanie wrogości między Polakami a uchodźcami z Ukrainy. Kreowane są fałszywe informacje sugerujące, jakoby preferencyjne traktowanie Ukraińców powodowało dyskryminację Polaków. Przykładowo, po sieci krąży wiele informacji o tym, że polskiemu dziecku odmówiono pomocy medycznej, bo placówka obsługuje tylko dzieci ukraińskie. Jest to perfidne kłamstwo, łatwe do zweryfikowania. Niestety jednak mało kto podejmuje się trudu sprawdzenia prawdziwości informacji, a negatywny przekaz wpływa na ocenę okazywanej przez państwo polskie pomocy uciekającym przed wojną.
Podobnie, jakiś czas temu rozeszła się po Europie informacja o domniemanej dyskryminacji rasowej na granicy, powielana nawet przez niektórych polskich polityków. Ponownie, takie kłamstwo było bardzo lotne, bowiem państwa zachodnie są wrażliwe na rasizm, a Polska w świadomości wielu uchodzi, moim zdaniem błędnie, za państwo zacofane w aspekcie równego traktowania. Były to kłamstwa mające na celu wywołanie negatywnych odczuć wobec polskiej pomocy. Przez trolle internetowe zakładane są również grupy i profile poszczególnych polskich miast, które sieją dezinformację dotyczącą wsparcia dla uchodźców i wzbudzają wrogość wobec uciekających przed piekłem wojny.
Przebiegła gra Putina
Rosja doskonale wie, że wzbudzanie wrogości, podsycanie poczucia zagubienia związanego z ogromem sprzecznych informacji, granie na emocjach w celu nastawienia ludzi przeciw sobie i tym podobne praktyki są skutecznym orężem w wojnie wypowiedzianej nie tylko Ukrainie, ale i tej części świata, która ceni wartości takie jak pokój, sprawiedliwość, wolność.
Mając zdiagnozowany problem, poszukać trzeba rozwiązania. Jest nim popularyzowanie i wdrażanie fact-checkingu, czyli sprawdzania tego, co przeczytało się w Internecie. Nie można wierzyć w każde słowo z Twittera, Facebooka czy Instagrama, szczególnie niepoparte dowodami czy źródłem. Rozprzestrzenianie się “fejka” można bardzo łatwo zatrzymać. Każdy użytkownik sieci jest jednym z ogniw łańcucha – jeśli w porę podniesie alarm, że informacja jest nieprawdziwa i nie przekaże jej dalej, może uchronić kolejne setki czy tysiące przed uwierzeniem w kłamstwo sprzyjające rosyjskiej propagandzie.
Walka niczym z kart powieści, czyli trolle vs elfy
Ciekawą grupą, która za cel obrała sobie walkę z dezinformacją, są tzw. cyber elfy. To określenie na grupy anonimowych cyber aktywistów powstałe w 2014 r. w celu walki z prokremlowskimi „trollami” oraz rosyjskimi operacjami dezinformacyjnymi i cybernetycznymi. Muszę tu docenić literacki wymiar nomenklatury określającej działaczy internetowych – tak jak w uniwersach fantasy, elfy toczą walkę z trollami. Z czasem ruch rozrósł się na 13 krajów europejskich, rozwijając funkcjonalną międzynarodową sieć wolontariuszy. Okazała się ona niezwykle istotna w czasach kryzysu, a zwłaszcza w czasie wojny w Ukrainie.
W jednym z wydanych raportów aktywiści stwierdzają, jaka motywacja stoi za działaniami rosyjskimi:
„Pierwszy cel jest taktyczny, wynikający z obecnej sytuacji, dwa pozostałe są strategiczne i długoterminowe, odpowiadające podstawowemu zamiarowi osłabienia lub fragmentacji dwóch największych przeszkód w rozprzestrzenianiu się zagranicznych wpływów Rosji – NATO i UE”.
Internauta a wojna, czyli co mogę zrobić
Rzeczywistość wojny w Internecie jest zjawiskiem nowym. Z jednej strony każdy z nas może na bieżąco śledzić wydarzenia zza granicy, organizować się w celu pomocy, wspierać przelewami działania humanitarne czy wyrażać swoją solidarność z ofiarami. Z drugiej jednak social media stają się poligonem dla żołnierzy, którzy zamiast strzelać z karabinu, stukają w klawiaturę. I choć bomby spadają dziesiątki czy setki kilometrów stąd, to zabiegi trolli internetowych mają miejsce pod naszymi nosami, na “naszym podwórku”, którym staje się tablica Facebooka czy Instagrama.
Znaczna część Polaków chce pomagać Ukraińcom i pragnie pokoju. Jednym z kroków, które możemy podjąć by to osiągnąć, jest uważne obserwowanie treści w sieci i bycie wyczulonym na fake newsy. Dokonać tego można zgłaszając trolli, żądając źródeł informacji czy też wyjaśniając ludziom, że powielają wiadomości nieprawdziwe. Jest to w interesie nas wszystkich.
źródła:
https://www.youtube.com/watch?v=fTPCEJcw8kg,
https://publica.pl/teksty/cyber-elfy-pomagaja-ukrainie-69555.html,
https://www.medonet.pl/zdrowie/wiadomosci,uchodzcy-nie-zabieraja-miejsc-w-szpitalach-polakom–to-fake-news,artykul,36375354.html,
https://www.polskieradio.pl/9/9001/Artykul/2912434,Rosyjska-dezinformacja-ma-sklocic-Polakow-i-Ukraincow,
https://konkret24.tvn24.pl/polska,108/trzy-glowne-falszywe-narracje-wymierzone-w-uchodzcow-z-ukrainy-ostrzegamy,1098716.html.