Two Column Images
Left Image
Right Image

Wielkanocne życzenia “wesołego jajka” z płócien mistrzów. O symbolice jajek w sztuce

W bogato zdobionym koszyczku wielkanocnym zabraknąć nie może barwionych jajek, które po poświęceniu w kościele spożywa się w rodzinnym gronie. W żurku, sałatce, nadziewane farszem – jaja królują na Wielkanoc. Ale tak właściwie, dlaczego? Co łączy je z tajemnicą męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa?

Najprościej odpowiadając na postawione pytanie, jajko oznacza triumf nad śmiercią i początek nowego życia, co bezpośrednio odnosi się do wydarzeń Wielkiego Tygodnia. W ten sposób postrzegano jajka już w starożytności – umieszczane w grobowcach egipskich i rzymskich były znakiem nadziei na powrót do życia. Kojarzono je również z płodnością, urodzajem, bogactwem i szczęściem. 

Nie ma się co dziwić, że niepozorne jajko stało się symbolem tak chętnie wykorzystywanym w sztuce. Jeszcze przed Chrystusem pojawiało się ono w mitach greckich. Owidiusz w “Metamorfozach” opisywał historię Ledy, żony króla Sparty Tyndareosa. Według legendy w dziewczynie zakochał się Zeus, który by ją posiąść zamienił się w łabędzia i uwiódł kobietę. Po tym akcie Leda wydała cztery jaja, z których przyszło na świat czworo dzieci: Kastor, Polluks, Helena i Klitajmestra. Leda z łabędziem była niezwykle popularnym motywem malarskim w okresie renesansu.

 

Cesare de Sesto wg szkoły Leonardo da Vinci, Leda z Łabędziem, 1505-1510

 

Sztuka chrześcijańska również często korzysta z symbolu jajka. Jednym ze słynniejszych przykładów jest obraz autorstwa włoskiego malarza Piera della Francesca, zatytułowany “Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych”. Nad głową Matki Bożej zwisa strusie jajo, co symbolizować może cykliczność życia wyznaczoną narodzinami i śmiercią. Co ciekawe, w średniowieczu strusie jaja często gościły w kościołach – robiono z nich relikwiarze albo wieszano pod sufitem, blisko ołtarza – jako znak bożego miłosierdzia.

 

Piero della Francesca, Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych, 1472-1474

 

Ciekawa historia opisuje również genezę kolorowania jajek na Wielkanoc. Na ikonach przedstawiających świętą Marię Magdalenę wielokrotnie ujrzeć można w dłoni kobiety czerwone jajko. Związane jest to z legendą, według której kobieta odwiedziła cesarza Tyberiusza, aby opowiedzieć o śmierci i zmartwychwstaniu Zbawiciela. Tyberiusz zakpił, że powstanie człowieka ze zmarłych jest mniej więcej tak prawdopodobne jak to, że jajko, które Maria Magdalena trzyma w dłoni, stanie się czerwone. Jakież było jego zdziwienie, gdy trzymane przez świętą jajo nabrało krwistoczerwonej barwy, symbolizującej przy okazji krew przelaną przez Chrystusa za ludzi na krzyżu. 

Sama sztuka ikonopisarstwa od technicznej strony również związana jest z jajkami. Do namalowania ikony w technice temperowej jest bowiem niezbędne żółtko jajka – z niego przygotowuje się emulsję spajającą pigment. Przywołuje to na myśl kolejny symbol – żółtko niczym Chrystus w łonie matki, będący symbolem nowego życia i Zmartwychwstania.

 

Viktor Mikhailovich Vasnetsov, Maria Magdalena (z Soboru św. Włodzimierza w Kijowie), II poł. XIX w.

 

Dla niektórych artystów jajko przerodziło się niemal w obsesję. Do miłośników jajecznej symboliki należał Hieronim Bosch – renesansowy spec od ukrytych znaczeń i fantastycznych wizji. W obrazie “Ogród rozkoszy ziemskich” przedstawił potwora z ciałem przypominającym skorupę nadtłuczonego jaja. Wokół szaleją demony i buchają ognie piekielne, a wewnątrz przedziwnego jaja trwa bankiet grzeszników. Kiedy na początku XX wieku malarstwo Boscha oczarowało surrealistów, motyw jajka ponownie stał się niezwykle popularny.

 

Hieronim Bosch, Ogród rozkoszy ziemskich (detal), 1503–1515

 

I tu przechodzimy do niekwestionowanego lidera w plebiscycie na największego entuzjastę jajka – jest nim Salvador Dalí, jeden z najbardziej znanych surrealistów wszechczasów. Twierdził, że sam „wykluł się z jajka”, czego również dokonywał podczas artystycznych happeningów. Na jego obrazach jaja pojawiają się w setkach odsłon: całe i stłuczone, surowe i sadzone lub w formie pokruszonych skorupek. Są znakiem stworzenia, symbolem erotycznym, oznaczają narodziny i śmierć, bezlitosny upływ czasu. W tym bowiem objawia się malarski sukces jaj – katalog ich znaczeń jest tak szeroki, że stanowią niewyczerpalną inspirację dla artystów.

 

Salvador Dalí wykluwający się z jajka

 

 

źródła:
https://www.weranda.pl/sztuka/rynek-sztuki/jaja-i-sztuka,
https://www.instagram.com/lasamolyk/.

Więcej od autora

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Zobacz także

Najnowsze

Nieistniejący, ale wpływowi – nowa fala wirtualnych influencerów AI

W świecie mediów społecznościowych, który nieustannie poszukuje świeżości i nowości, pojawiło się zjawisko, które jeszcze kilka lat temu mogłoby wydawać się czystą fikcją –...

Trzecie spotkanie ewaluacyjne w ramach prac nad strategią FEiM za nami

Za nami trzecie i zarazem ostatnie spotkanie konsultacyjne poświęcone ewaluacji działań realizowanych przez Fundację Edukacji i Mediów (FEiM) zarówno w ramach przygotowania strategii rozwoju...

Młodzi, media i misja czyli finał Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej

Nieformalna, ale wyjątkowo istotna wspólnota młodych ludzi z całej Polski spotkała się w Warszawie, by zamknąć pewien rozdział – i jednocześnie rozpocząć coś nowego....

Młodzi o mediach, dezinformacji i kampaniach społecznych. Czwarty zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej za nami

W dniach 10–11 maja w Krakowie odbył się IV zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej. Uczestnicy – młodzież z całej Polski zaangażowana w działalność społeczną...

Wiedza, aktywność, wymiana doświadczeń. Jutro rozpoczyna się IV zjazd Ogólnopolskiej Młodzieżowej Akademii Medialnej

W dniach 10–11 maja 2025 roku w Krakowie odbędzie się czwarty z pięciu zaplanowanych zjazdów w ramach projektu Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna, organizowanego przez...

Matura 2025 czyli wyzwania, emocje i zmiany

Maj to w Polsce czas szczególny – nie tylko ze względu na wiosenny rozkwit, lecz przede wszystkim z powodu egzaminu maturalnego. Dla ponad 260...

Coraz mniej nauczycieli, coraz mniej chętnych by nimi być…

Polska szkoła, choć każdego września wita uczniów z tą samą energią i nadzieją, stoi dziś na coraz bardziej kruchych fundamentach. Zamiast nowych podręczników i...

Od pasji do wpływu – Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna na finałowej prostej

Ogólnopolska Młodzieżowa Akademia Medialna, organizowana przez Fundację Prosto z mostu, to ambitny projekt edukacyjny skierowany do młodych osób aktywnie działających w sektorze społecznym. Inicjatywa...